Lezingen per afdeling:
Amersfoort | Amsterdam | Apeldoorn | Den Bosch | Dordrecht | Groningen/Friesland | Haarlem | Leiden/Den Haag | Leuven | Maastricht | Rotterdam | Twente | Zutphen/Deventer/Arnhem
NB: Gelieve aan te melden voor deze lezing via eol.zutphen@gmail.com, dan ontvangt u t.z.t. het adres.
Drs. Theo Krispijn
Gepensioneerd docent Sumerologie, Oude Nabije Oosten Studies/Assyriologie, Universiteit Leiden
In de meeste handboeken over de geschiedenis van Mesopotamië en het spijkerschrift is te vinden dat de Sumeriërs de uitvinders van het spijkerschrift waren. De voortgaande studie van alleroudste documenten in spijkerschrift van het eind van het vierde millennium v. Chr. stelt die aanname echter ter discussie. Wat weten we van de cultuur van de bewoners van Zuid-Mesopotamië van voor de komst van de Sumeriërs? Wat weten we van hun ‘Ubaid-’ en ‘vroege Uruk-cultuur’ en welke taal of talen spraken zij? In deze lezing zal ik aan de hand van de archeologie en de studie van de vroegste spijkerschrift-documenten een antwoord op die vragen proberen te geven.
Aanmelden: stuur een mailtje naar eolnkvmosa@web.de, dan ontvangt u de Teams link.
Dr. Bärry Hartog
Universitair docent Antiek Jodendom, Rijksuniversiteit Groningen
In deze lezing bespreek ik Joodse reizigers in het Romeinse Rijk. Hoewel de mogelijkheden die het Romeinse Rijk aan reizigers bood, in toenemende mate onderwerp van studie zijn, worden Joodse reizigers dikwijls nog over het hoofd gezien. In deze lezing bespreek ik praktische aspecten van reizen in het Romeinse Rijk en hoe deze uitwerkten voor Joodse reizigers. Daarnaast bespreek ik de symbolische waarde die Joodse auteurs in de Hellenistische en Romeinse tijd toekennen aan reizen.
Dr. Daniel Soliman
Conservator collectie Egypte en Nubië, Rijksmuseum van Oudheden, Leiden
Beeldvorming over de identiteit, etniciteit en uiterlijk van Cleopatra zijn een bron van zowel inspiratie als controverse. De aankondiging van een nieuwe Hollywood-film over de koningin maakte veel Egyptische mensen op sociale media woedend omdat de Israëlische actrice Gal Gadot de rol van Cleopatra zou spelen. Recent zorgde een drama-docu op Netflix met een AfroBritse actrice als Cleopatra voor zoveel ophef in Egypte dat het Egyptische ministerie van Toerisme en Oudheden verkondigde dat de historische Cleopatra niet zwart maar Grieks was. Deze lezing gaat over de verbeeldingen van Cleopatra in Westerse schilderijen, toneelstukken, film en muziek, waarin zij afwisselend als een zwarte en witte koningin wordt opgevoerd. Daarnaast kijken we naar de vertolking van Cleopatra door de beroemde Egyptische actrice Youssra. Zij speelt een hoofdrol in Youssef Chahine’s Alexandria Again and Forever (1989), waarin vignetten van Alexander de Grote en Cleopatra te zien zijn. De speelse voorstellingen van het verleden van Alexandrië, die gebruik maken van een slimme manier van vertellen, bevatten commentaren op de hedendaagse Egyptische samenleving en hoe deze zich verhoudt tot de oudheid. Tegelijkertijd is de Cleopatra van Chahine expliciet geworteld in Europese interpretaties van de koningin.
De Leidse Papyrologielezing wordt dit jaar gehouden door Gert Baetens, Grieks en Demotisch papyroloog verbonden aan de onderzoeksgroep Oude Geschiedenis aan de KU Leuven. Hij werkt momenteel op het interdisciplinaire AGROS-project, dat landbouw en
voeding in Grieks-Romeins Egypte onderzoekt.
Wat de pot schaft: pap in Grieks-Romeins Egypte
Want wat schafte die pot precies? Zoals in veel andere regio’s in het antieke Middellandse Zeegebied leefde de bevolking van Grieks-Romeinse Egypte voor een groot deel van graan, in eerste instantie in de vorm van brood. Deze lezing gaat over het kleine broertje van
brood: graanpap. Dit gerecht verschijnt regelmatig in de Griekse papyri, maar ook – en dat is vaak over het hoofd gezien – in de Egyptische bronnen, die ons van alles leren over de bereiding en consumptie van deze lekkernij. Deze kleine voedselhistorie neemt ons mee langs verschillende plaatsen in Grieks-Romeins Egypte, met omwegen langs de Koptische monniken, Deir el-Medina, helemaal tot in het Oude Rijk.
Leidse Papyrologie+ groep
Ieder voorjaar organiseert de Leidse Papyrologie+ groep een Nederlandstalige publiekslezing over een papyrologisch onderwerp in samenwerking met het Rijksmuseum van Oudheden. De Papyrologie+ groep is een samenwerkingsverband van papyrologiewetenschappers die zijn verbonden aan de Universiteit Leiden. Na afloop van de lezing in het museum krijgt u een drankje aangeboden namens de organisatie.
Aanmelden om de lezing bij te wonen in het museum of thuis via livestream kan via de website van het RMO:
https://www.rmo.nl/uw-bezoek/activiteiten/leidse-papyrologielezing-2024/
Cindy Meijer MA
Promovenda Oude geschiedenis, Faculteit der Geesteswetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam
In de eeuwen na de dood van Alexander de Grote werden er in het Nabije Oosten literaire teksten geschreven waarin de beschrijving van politieke gebeurtenissen gecombineerd wordt met voorspellingen over de toekomst. Vaak leveren dit soort teksten ook commentaar op politieke ontwikkelingen of situaties, zoals de toenemende invloed van de Griekse cultuur en taal. Een interessant voorbeeld is het Pottenbakkersorakel uit Egypte, waarin de Griekse en gehelleniseerde inwoners van Alexandrië worden gekarakteriseerd als Tyfoniërs, aanhangers van de boosaardige god Seth. De voorspelling sluit af met de komst van een ideale Egyptische koning, die de kosmische orde herstelt en Egypte weer sterk maakt. Soortgelijke teksten werden geschreven in Babylonië (de Dynastieënprofetie) en Judea (de visioenen van Daniël in Dan 7-12). Opvallend is dat in deze teksten politieke thema’s gelinkt worden aan de voorspelling van een betere toekomst en dat koningschap een belangrijk thema is. In deze lezing zal ik nader ingaan op de inhoud van de voorspellende teksten, de historische context waarin ze tot stand kwamen en de manier waarop overeenkomsten tussen de verschillende teksten verklaard kunnen worden.
NB: Deze lezing zal online plaatsvinden via Teams. Gelieve aanmelden via: eolnkvmosa@web.de
Dr. Monique Arntz
Archeoloog (Leiden)
Al in het vroegste stadium van het Nieuwe Steentijd (Neolithicum) in het Oude Nabije Oosten, zo’n 12.000 jaar geleden, vinden we in opgravingen kleine beeldjes van mensen en dieren gemaakt van klei en steen. Ook in latere tijden blijven dergelijke figurines in gebruik. In de historische periodes kunnen we met zekerheid zeggen dat sommige van deze objecten goden en godinnen voorstelden. Naar analogie zijn voornamelijk de prehistorische vrouwelijke figurines vaak geïnterpreteerd als godinnen. Zelfs de vroegste figurines uit de Oude Steentijd in Europa, denk aan de beroemde Venus van Willendorf, zijn als onderdeel gezien van een ‘moedergodin’-cultus die schijnbaar universeel aanwezig was in het verleden. Maar zijn al deze figurines wel godinnen? Hoe kunnen we zo’n claim onderbouwen? Kunnen we überhaupt eenduidige interpretaties geven voor objecten die gemaakt en gebruikt zijn door compleet verschillende samenlevingen die door duizenden jaren en ontelbare generaties van elkaar gescheiden zijn?
In deze lezing zal de problematiek van dergelijke analogieën worden besproken, alsmede de problemen waar men tegenaan loopt bij het interpreteren van ‘betekenis’ in archeologische objecten. Deze problemen zijn zo mogelijk nog groter als men onderzoek doet naar prehistorische periodes, waarvan we vaak weinig weten over immateriële aspecten van het leven zoals bijvoorbeeld geloof. Toch kunnen we veel zeggen over figurines door gedegen archeologisch onderzoek dat zich richt op de materiële aspecten van figurines: hoe ze zijn gemaakt, hoe ze zijn gebruikt en in welke contexten we ze terugvinden. Twee Neolithische sites zullen dienen als een voorbeeld van deze holistische manier van onderzoek naar figurines: Tell Sabi Abyad in Syrië en Çatalhöyük in Turkije.
Dr. Jaap van Dijk
Voormalig Universitair Docent Egyptologie Rijksuniversiteit Groningen
Het graf dat Horemheb na zijn troonsbestijging liet aanleggen in het Dal der Koningen werd in 1907 officieel ontdekt en zeer onprofessioneel opgegraven door de Amerikaanse entrepreneur Theodore Davies. Enkele jaren geleden werden de puinhopen die Davies (letterlijk en figuurlijk) in het graf had achtergelaten opnieuw onderzocht door een expeditie uit Cambridge bestaande uit Prof. Geoffrey Martin en de spreker. De resultaten waren verrassend en maakten het mogelijk een jarenlange wetenschappelijke controverse over de regeringsduur van Horemheb te beslechten.
Dr. Daniel Soliman
Beeldvorming over de identiteit, etniciteit en uiterlijk van Cleopatra zijn een bron van zowel inspiratie als controverse. De aankondiging van een nieuwe Hollywood-film over de koningin maakte veel Egyptische mensen op sociale media woedend omdat de Israëlische actrice Gal Gadot de rol van Cleopatra zou spelen. Recent zorgde een drama-docu op Netflix met een Afro-Britse actrice als Cleopatra voor zoveel ophef in Egypte dat het Egyptische ministerie van Toerisme en Oudheden verkondigde dat de historische Cleopatra niet zwart maar Grieks was.
Deze lezing gaat over de verbeeldingen van Cleopatra in Westerse schilderijen,
toneelstukken, film en muziek, waarin zij afwisselend als een zwarte en witte koningin wordt opgevoerd. Daarnaast kijken we naar de vertolking van Cleopatra door de beroemde Egyptische actrice Youssra. Zij speelt een hoofdrol in Youssef Chahine’s Alexandria Again and Forever (1989), waarin vignetten van Alexander de Grote en Cleopatra te zien zijn. De speelse voorstellingen van het verleden van Alexandrië, die gebruik maken van een slimme manier van vertellen, bevatten commentaren op de hedendaagse Egyptische samenleving en hoe deze zich verhoudt tot de oudheid. Tegelijkertijd is de Cleopatra van Chahine expliciet geworteld in Europese interpretaties van de koningin.
Sinds 2019 is Daniel Soliman curator van de Egyptische collectie van het Rijksmuseum van Oudheden en gastdocent Egyptologie aan de Universiteit Leiden. Zijn onderzoek focust op taal, schrift en geletterdheid in het oude Egypte; Oud-Egyptisch beeldhouwwerk; handel in oud-Egyptische voorwerpen; en het oude Egypte in hedendaagse film en muziek.
Door de hele geschiedenis heen hebben mensen gezocht naar betere leefomstandigheden. Gestuwd door problemen in het thuisland en/of aangetrokken door betere economische of sociale perspectieven elders, verhuisden individuen en groepen, soms over grote afstanden. Door conflicten en klimaatrampen is de moderne wereld getuige van uitzonderlijk grote stromen vluchtelingen, maar migratie is van alle tijden. De samenlevingen in het Oude Nabije Oosten, waar bewoonbare grond beperkt was, hebben bij uitstek te maken gehad met verhuizende of rondtrekkende groepen mensen, die vanuit de gevestigde maatschappijen vaak met wantrouwen werden bekeken. Tegelijkertijd leefden mensen die als culturele vreemdelingen werden gezien vaak al jaren of zelfs eeuwen in diezelfde maatschappijen. In het ene geval met een duidelijk herkenbare eigen taal of cultuur, in het andere vrijwel onzichtbaar door acculturatie. Wat maakte iemand tot migrant of vreemdeling? Waaraan kunnen wij de aanwezigheid van migranten in vroegere samenlevingen herkennen? Hoe hebben we de informatie hierover in archeologie en teksten uit Anatolië, Egypte, de Levant en omringende streken te interpreteren?
Het bestuur van Ex Oriente Lux nodigt u uit tot het bijwonen van de Algemene Ledenvergadering 2024 en het aansluitende lezingenprogramma op zaterdag 20 april, van 11.00 tot 16.15 uur.
De Grote Kerk bevindt zich op 5 à 10 minuten lopen van het station en diverse bushaltes. Indien u met de auto komt kunt u parkeren in de parkeergarage St Josephstraat (Sint Josephstraat 1b, 5211 NH ’s-Hertogenbosch). Informatie over bereikbaarheid
Programma ochtend
10.30-11.00 uur inloop met koffie en thee
11.00-12.30 uur Algemene Ledenvergadering (alleen voor leden Ex Oriente Lux)
12.30-13.30 uur eenvoudige lunch met broodjes
Programma middag
13.30-15.00 uur lezingen 1-2
15.00-15.30 uur pauze met koffie en thee
15.30-16.16 uur lezing 3
Sprekers
Prof. dr. Carly L. Crouch (Professor of Textual, Historical, and Systematic Studies of Judaism and Christianity, Radboud Universiteit, Nijmegen);
Dr. Miriam Müller (universitair docent Egyptische archeologie, Kunst en Materiële Cultuur, Institute for Area Studies, Universiteit Leiden), i.s.m. Drs. Dieneke Creemers (alumnus MA-programma Classics and Ancient Civilizations, track Egyptology, Universiteit Leiden);
Prof. dr. Alwin Kloekhorst (hoogleraar Anatolische Taalkunde, Centre for Linguistics, Universiteit Leiden)
Titels en samenvattingen van de lezingen volgen in het definitieve programma dat u na aanmelding ontvangt. N.B. De lezing van Prof. Crouch is in het Engels.
Kosten
Leden voor de hele dag: € 35,00 (inclusief koffie/thee, lunch)
Leden alleen de middag: € 25,00 (inclusief koffie/thee)
Niet-leden middag: € 30,00 (inclusief koffie/thee)
Scholieren/studenten t/m 24 jaar> €15,00 (inclusief koffie/thee)
Online middagsessie: Gratis (aanmelden niet nodig, zoom-link volgt op de website)
Opgave
Leden kunnen zich opgeven door overmaking van één van bovengenoemde bedragen, vermenigvuldigd met het aantal personen waarmee u denkt te komen, op rekening NL82 INGB 0000 229501 t.n.v. Ex Oriente Lux te Leiden, onder vermelding van ‘Jaardag 2024’. Uw storting dien uiterlijk op 12 april 2024 in ons bezit te zijn. Alleen uw storting telt als aanmelding! Extra opgave via e-mail is voor leden niet nodig.
Niet-leden dienen zich naast storting van het bedrag wél aan te melden per e-mail (eol@hum.leidenuniv.nl), met vermelding van hun volledige naam en adres met, indien van toepassing, vermelding van status: student + naam van hogeschool/universiteit. Ook voor niet-leden geldt alleen de storting van het bedrag als aanmelding!
Het is niet mogelijk op de jaardag zelf bij de ingang te betalen.
Wie zich aanmeldt krijgt ruim van tevoren het dagprogramma per e-mail toegestuurd. Dat programma geldt als toegangsbewijs; neemt u het dus mee in uw telefoon of op papier. De leden die zich aanmelden ontvangen bij diezelfde e-mail de stukken voor de Algemene Ledenvergadering.
De link naar de zoomverbinding zal enkele dagen van tevoren op de website geplaatst worden.
We hopen velen van u in Den Bosch te mogen verwelkomen!
Dr. Monique Arntz
Archeoloog (Leiden)
Al in het vroegste stadium van het Nieuwe Steentijd (Neolithicum) in het Oude Nabije Oosten, zo’n 12.000 jaar geleden, vinden we in opgravingen kleine beeldjes van mensen en dieren gemaakt van klei en steen. Ook in latere tijden blijven dergelijke figurines in gebruik. In de historische periodes kunnen we met zekerheid zeggen dat sommige van deze objecten goden en godinnen voorstelden. Naar analogie zijn voornamelijk de prehistorische vrouwelijke figurines vaak geïnterpreteerd als godinnen. Zelfs de vroegste figurines uit de Oude Steentijd in Europa, denk aan de beroemde Venus van Willendorf, zijn als onderdeel gezien van een ‘moedergodin’-cultus die schijnbaar universeel aanwezig was in het verleden. Maar zijn al deze figurines wel godinnen? Hoe kunnen we zo’n claim onderbouwen? Kunnen we überhaupt eenduidige interpretaties geven voor objecten die gemaakt en gebruikt zijn door compleet verschillende samenlevingen die door duizenden jaren en ontelbare generaties van elkaar gescheiden zijn?
In deze lezing zal de problematiek van dergelijke analogieën worden besproken, alsmede de problemen waar men tegenaan loopt bij het interpreteren van ‘betekenis’ in archeologische objecten. Deze problemen zijn zo mogelijk nog groter als men onderzoek doet naar prehistorische periodes, waarvan we vaak weinig weten over immateriële aspecten van het leven zoals bijvoorbeeld geloof. Toch kunnen we veel zeggen over figurines door gedegen archeologisch onderzoek dat zich richt op de materiële aspecten van figurines: hoe ze zijn gemaakt, hoe ze zijn gebruikt en in welke contexten we ze terugvinden. Twee Neolithische sites zullen dienen als een voorbeeld van deze holistische manier van onderzoek naar figurines: Tell Sabi Abyad in Syrië en Çatalhöyük in Turkije.
Prof. dr. Caroline Waerzeggers
Hoogleraar Assyriologie, Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Leiden
Assurbanipal, koning van Assyrië (midden zevende eeuw v. Chr.), was de eerste maar zeker niet laatste vorst uit de geschiedenis die opdracht gaf om alle kennis op één plek samen te brengen. De beroemde bibliotheek van Ninive is één van de meest opzienbarende ontdekkingen uit Mesopotamië. Maar waar kwam Assurbanipals verzamelzucht vandaan? Hoe zag zijn ‘bibliotheek’ eruit? En wat wou hij met dit project bereiken? Om de bibliotheek van Ninive goed te begrijpen zal ik kijken naar de totstandkoming van deze legendarische collectie onder Assurbanipal, maar ook nagaan hoe deze koninklijke bibliotheek past in de bredere cultuur van verzamelen en archiveren in het Nabije Oosten.
NB: Gelieve aan te melden voor deze lezing via eol.zutphen@gmail.com, dan ontvangt u t.z.t. het adres.
Prof. dr. Caroline Waerzeggers
Hoogleraar Assyriologie, Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Leiden
Assurbanipal, koning van Assyrië (midden zevende eeuw v. Chr.), was de eerste maar zeker niet laatste vorst uit de geschiedenis die opdracht gaf om alle kennis op één plek samen te brengen. De beroemde bibliotheek van Ninive is één van de meest opzienbarende ontdekkingen uit Mesopotamië. Maar waar kwam Assurbanipals verzamelzucht vandaan? Hoe zag zijn ‘bibliotheek’ eruit? En wat wou hij met dit project bereiken? Om de bibliotheek van Ninive goed te begrijpen zal ik kijken naar de totstandkoming van deze legendarische collectie onder Assurbanipal, maar ook nagaan hoe deze koninklijke bibliotheek past in de bredere cultuur van verzamelen en archiveren in het Nabije Oosten.