Dr. Rolf Strootman
Docent oude geschiedenis, Universiteit Utrecht

In 331 v.C. stichtte Alexander de Grote de stad Alexandrië. Al heel snel groeide de stad uit tot de belangrijkste haven aan Egyptes mediterrane kust, bevolkt door Grieken, Egyptenaren, Joden, Syriërs en anderen. Hoe verliep die stichting? Verscheidene bronnen doen er verslag van. Wat deze bronnen met elkaar gemeen hebben, is dat ze vooral belang hechten aan religieuze en mythologische zaken. Zo wordt er bijvoorbeeld verteld dat er op de plek van de stichting oude heiligdommen ‘gevonden’ werden, gewijd aan lokale godheden die de Griekse migranten in verband brachten met de homerische helden uit hun eigen cultuur.

De fantastische Alexanderroman meldt bovendien dat de bouwwerkzaamheden aanvankelijk gehinderd werden door een duistere draak-slang, die de Grieken Python noemden, maar waarin we dankzij Het Orakel van de Pottenbakker, een Egyptische apocalyptische tekst uit de Hellenistische periode, ook de god Seth kunnen herkennen. Wat hebben al deze mythen met de stadsstichting te maken, en in hoeverre kan de stichting van Alexandrië zélf als een ‘mythische’ gebeurtenis worden beschouwd?

Karel Innemee
Gast-onderzoeker bij de opleiding Geschiedenis, Universiteit van Amsterdam

Tot op de huidige dag zijn amuletten tegen het boze oog bijzonder populair in het oostelijk Middellandse Zee-gebied, en ze worden gebruikt ongeacht de religieuze achtergrond van de drager. De meeste hiervan zijn blauw of bevatten blauwe steen (turquoise). Hoewel het geloof aan het boze oog niet in alle culturen voorkomt, heeft blauw als apotropaeische (kwaadafwerende) kleur een lange traditie die waarschijnlijk teruggaat tot in de Egyptische prehistorie. Deze lezing geeft een overzicht van hoe het gebruik van blauw als remedie tegen kwade krachten, met name in Egypte en Nubië, zich ontwikkeld heeft in de loop der millennia, van prehistorie tot in de Christelijk/Islamitische tijd.