David Kertai
Conservator Collectie Nabije Oosten, Rijksmuseum van Oudheden, Leiden

In de geschiedschrijving over Assyrië voeren de koningen en de oorlogen die ze voerden meestal de boventoon. Als andere leden van het Assyrische hof al ter sprake komen, dan gaat het vaak gepaard met diverse Oriëntalistische vooroordelen over harems en eunuchen. Dergelijke vooroordelen zijn al een aantal decennia geleden ter discussie gesteld als het gaat om andere historische koninkrijken zoals het Ottomaanse Rijk. Nieuwe inzichten hebben nu ook ons beeld van het Assyrische hof doen veranderen, waarbij er een veel genuanceerder beeld is ontstaan over de positie en mogelijkheden van individuele leden om zich status en macht te verwerven. In deze lezing zullen we kijken of er harems en eunuchen bestonden in Assyrië, wat de positie van koninginnen was en wat we weten over het Assyrische hof en zijn leden.

Monique Arntz
PhD-kandidaat Cambridge University

Al in het vroegste stadium van het Nieuwe Steentijd (Neolithicum) in het Oude Nabije Oosten, zo’n 12.000 jaar geleden, vinden we in opgravingen kleine beeldjes van mensen en dieren gemaakt van klei en steen. Ook in latere tijden blijven dergelijke figurines in gebruik. In historische periodes kunnen we met zekerheid zeggen dat sommige van deze objecten goden en godinnen voorstelden. Naar analogie zijn voornamelijk de prehistorische vrouwelijke figurines vaak geïnterpreteerd als godinnen. Maar zijn al deze figurines wel godinnen? Hoe kunnen we zo’n claim onderbouwen? Kunnen we eenduidige interpretaties geven voor objecten die gemaakt en gebruikt zijn door compleet verschillende samenlevingen die door duizenden jaren en ontelbare generaties van elkaar gescheiden zijn?

In deze lezing zal de problematiek van dergelijke analogieën worden besproken, en de problemen bij het interpreteren van ‘betekenis’ in archeologische objecten. Deze problemen zijn zo mogelijk nog groter als men onderzoek doet naar prehistorische periodes, waarvan we vaak weinig weten over immateriële aspecten van het leven zoals geloof. Toch kunnen we veel zeggen over figurines door gedegen archeologisch onderzoek dat zich richt op de materiële aspecten: hoe ze zijn gemaakt, hoe ze zijn gebruikt en in welke contexten we ze terugvinden. Twee Neolithische sites zullen dienen als een voorbeeld van deze holistische manier van onderzoek naar figurines: Tell Sabi Abyad in Syrië en Çatalhöyük in Turkije.

Prof. dr. Kathleen Abraham

In de 5e eeuw vGT schreef de Griekse historicus Herodotus over de gebruiken en tradities in Babylon waarvan hij gehoord had of misschien zelf getuige was geweest. Een van de meer controversiële gebruiken waarover hij bericht, is de Babylonische huwelijksmarkt waar jonge vrouwen werden verzameld en een veilingmeester ervoor zorgde dat de vrouwen één voor één opstonden om ze aldus te koop aan te bieden. Maar hoe ging het er in Babylonië echt aan toe?

Gelukkig beschikken we over een rijk corpus aan oorspronkelijke en eigentijdse bronnen in spijkerschrift die de lokale huwelijkspraktijken- en voorschriften documenteren. In deze lezing wordt bekeken wat deze bronnen ons kunnen vertellen over huwelijk en mogelijke sociale mobiliteit van de vrouw in het Babylonië in het late eerste millennium vGT.

Dr. Daniel Soliman
Conservator Egyptische collectie, Rijksmuseum van Oudheden te Leiden

De Egyptische dodenboeken bevatten rituelen, teksten, bezweringen, spreuken en gebeden die bedoeld waren de dode te helpen bij zijn tocht door het hiernamaals. Een belangrijk onderdeel hiervan was het laatste oordeel dat werd geveld over de dode. Als zijn hart lichter was dan de veer van Maät (de godin van orde en rechtvaardigheid) kon hij zijn reis voortzetten naar het paradijs. Rond 1275 werd Qenna in het Oude Egypte begraven en kreeg een dodenboek mee. Dit dodenboek van 17 meter lang bevindt zich sedert 1835 in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, en was daar afgelopen zomer te bewonderen.

Nathalie Mantel MA
Classicus, kunsthistorica en docent

Voor Plato is kunst een slechte kopie van de natuur. Aristoteles heeft meer oog voor de emoties die kunst bij de beschouwer kan opwekken. In de middeleeuwen en renaissance zorgen nieuwe technieken in schilder- en beeldhouwkunst voor een verandering van het schoonheidsideaal en grijpen kunstenaars terug op idealen uit de oudheid. Waarom vinden we iets mooi of lelijk? Is de definitie van schoonheid door de eeuwen heen veranderd?

Voor deze lezing kunt u zich aanmelden via eolnkvmosa@web.de

Dr. Ir. David Kertai
Cconservator Nabije Oosten, RMO Leiden

Het kleine Libanese havenstadje Byblos behoort niet tot de bekendste antieke steden, maar heeft desondanks een ongekende invloed gehad op de geschiedenis van de Mediterrane wereld.

Vanaf 14 oktober 2022 opent in het RMO de eerste internationale tentoonstelling over deze unieke stad. Byblos wordt al 8500 jaar lang bewoond, maar dankt zijn invloed vooral aan de periode na 3000 v.Chr. als het uitgroeit tot de eerste ons bekende internationale havenstad. De stad lag vooral ideaal voor handel met het verre Egypte. Uit de zeeverbinding tussen Byblos en Egypte ontstond een Mediterraan handelsnetwerk dat vervolgens de geschiedenis van de hele regio heeft gevormd. Byblos was millennia lang hofleverancier van de farao’s en de geboortestad van ons alfabet.

In deze lezing kijken we hoe in Byblos handel, diplomatie en religie verbonden werden om de Middellandse zee te ontsluiten en de Mediterrane wereld en het Midden-Oosten samen te brengen.

Dr. Ir. David Kertai
Cconservator Nabije Oosten, RMO Leiden

Het kleine Libanese havenstadje Byblos behoort niet tot de bekendste antieke steden, maar heeft desondanks een ongekende invloed gehad op de geschiedenis van de Mediterrane wereld.

Vanaf 14 oktober 2022 opent in het RMO de eerste internationale tentoonstelling over deze unieke stad. Byblos wordt al 8500 jaar lang bewoond, maar dankt zijn invloed vooral aan de periode na 3000 v.Chr. als het uitgroeit tot de eerste ons bekende internationale havenstad. De stad lag vooral ideaal voor handel met het verre Egypte. Uit de zeeverbinding tussen Byblos en Egypte ontstond een Mediterraan handelsnetwerk dat vervolgens de geschiedenis van de hele regio heeft gevormd. Byblos was millennia lang hofleverancier van de farao’s en de geboortestad van ons alfabet.

In deze lezing kijken we hoe in Byblos handel, diplomatie en religie verbonden werden om de Middellandse zee te ontsluiten en de Mediterrane wereld en het Midden-Oosten samen te brengen.

David Kertai
Conservator Collectie Nabije Oosten, Rijksmuseum van Oudheden, Leiden

In de geschiedschrijving over Assyrië voeren de koningen en de oorlogen die ze voerden meestal de boventoon. Als andere leden van het Assyrische hof al ter sprake komen, dan gaat het vaak gepaard met diverse Oriëntalistische vooroordelen over harems en eunuchen. Dergelijke vooroordelen zijn al een aantal decennia geleden ter discussie gesteld als het gaat om andere historische koninkrijken zoals het Ottomaanse Rijk. Nieuwe inzichten hebben nu ook ons beeld van het Assyrische hof doen veranderen, waarbij er een veel genuanceerder beeld is ontstaan over de positie en mogelijkheden van individuele leden om zich status en macht te verwerven. In deze lezing zullen we kijken of er harems en eunuchen bestonden in Assyrië, wat de positie van koninginnen was en wat we weten over het Assyrische hof en zijn leden.

Jaap van Dijk
Voormalig Universitair Docent Egyptologie Rijksuniversiteit Groningen

In Egypte werden met name in het Nieuwe Rijk verscheidene goden en godinnen vereerd die waren ‘geïmporteerd’ uit het Nabije Oosten, vooral uit het aan Egypte grenzende gebied langs de oostkust van de Middellandse Zee. Behalve voor goden als Baäl en Resjef en godinnen als Anat en Astarte gold dat ook voor de minder bekende god Hauron (of Horon), die in Egypte werd verbonden met Horus en via hem merkwaardig genoeg met de Grote Sfinx bij de piramiden van Giza. In de lezing passeren zowel de Voor-Aziatische als de Egyptische bronnen de revue om een beeld te schetsen van de plaats van deze godheid in de religies van zijn land van herkomst en van Egypte.

Willemijn Waal
Directeur van het NINO, Universitair Docent Hettitologie aan de Universiteit Leiden

De vroege dood van Toetanchamon houdt de gemoederen van Egyptologen al bezig sinds de vondst van zijn graf 100 jaar geleden. Ook in zijn eigen tijd deed zijn onverwachte overlijden heel wat stof opwaaien, niet alleen binnen Egypte, maar ook ver daarbuiten. In de hoofdstad van het Hittitische rijk Hattuša in Anatolië zijn spijkerschriftteksten gevonden die een spannende inkijk geven in deze woelige periode aan het Egyptische hof, met als dramatisch hoogtepunt een mislukte huwelijkspoging met fatale gevolgen.

15.00-16.00u   Lezing
16.00-17.00u   Borrel in het museumcafé

Deze lezing is hybdride. T.z.t. volgt een aanmeldlink op de website van het RMO.

Aanmelden voor de Zoom-lezing:
https://universiteitleiden.zoom.us/webinar/register/WN_Xrd3jYNXRCuLhINoGDML9w

Zie ook het programma van de Maand van Toetanchamon in het Rijksmuseum van Oudheden.

Dr. Rolf Strootman
Docent Oude Geschiedenis, Universiteit Utrecht, Departement Geschiedenis en Kunstgeschiedenis, Utrecht

We kennen Isis als godin van de landbouw, de wassende Nijl en de vruchtbaarheid. In de Hellenistische periode sloeg Isis aan het reizen. Isis werd een ’internationale’ godin, die door de Grieken en Romeinen werd vereerd. Isis veranderde van karakter, zij werd een veel machtiger godin dan zij in Egypte was. Van een cultus voor de gemeenschap werd de Isis-verering in de 3e eeuw v.C. een mysteriecultus. Zij was in staat om iemands Lot ten goede te keren.

Petra Meijerink-Hogenboom MA
PhD-student Universiteit Leiden

Eén van de bekendste typen teksten uit het oude Egypte is misschien wel het dodenboek. Deze papyri bevatten talloze spreuken die ervoor moesten zorgen dat de overledene zonder al te veel problemen het hiernamaals zou kunnen bereiken en zich zo bij Osiris, de god van de onderwereld, kon voegen. De tekst, met de bijbehorende afbeeldingen, tonen de vele uitdagingen en gevaren die men op de tocht naar het leven na de dood kon tegenkomen. Ze vertellen hoe men deze kon doorstaan en hoe men uiteindelijk het eeuwige leven in het hiernamaals kon bereiken.

Dr. Margreet Steiner
Archeoloog met specialisatie Levant

Een vissersdorpje dat sinds 6500 v.Chr. werd bewoond, groeide uit tot een welvarende stad en werd de eerste internationale zeehaven ter wereld. Egyptenaren, Assyriërs, Babyloniërs, Feniciërs, Grieken en Romeinen lieten er hun sporen na.

Dr. Hanneke van der Schoor

Wat kunnen de Aramese teksten uit Qumran ons leren over de gemeenschappen die de Dode Zee rollen verzameld en geschreven hebben? Het Testament van Qahat wordt gebruikt als een case-study om op deze vraag te reflecteren door zowel de tekst als het handschrift op het manuscript nauwkeurig te analyseren. Het handschrift lijkt van een beginnend schrijver; het is zeer onregelmatig, en het manuscript bevat verschillende fouten. Toch heeft de schrijver een lange tekst geschreven die bovendien tradities over verschillende personen combineert. Deze observatie laat zien dat niet alle schrijvers/kopyisten van Qumran teksten even vakkundig waren in het schrijven, ondanks hun grote kennis van voorvaderlijke tradities.

In de tekst zelf, onbekend tot aan de vondst van de Dode Zee rollen, geeft een vader zijn zoons goede raad mee: “Blijf vasthouden aan de geestelijke erfenis van onze familie die al generaties meegaat!” De erfenis omvat deugden als waarheid, recht, eerlijkheid, en volmaaktheid, maar ook zaken als reinheid, heiligheid en het priesterambt. Hannekes doctoraat kadert het verhaal van Qahat binnen een eschatologische achtergrond waarin vergelijkbare deugden hooggehouden worden. Deze analyse resulteert in een nieuwe lezing van de tekst, waarbij zogenoemde priesterlijke elementen geïnterpreteerd worden binnen de context van wijsheidsliteratuur.

Dhr. Casper Porton
Latinist, docent Grieks en Latijn, Addisco Onderwijs

Door ons gepuzzel om Latijnse teksten in het Nederlands te vertalen, zien we soms niet meer hoe mooi en schoon het Latijn in het origineel is. Dhr. Porton zal aan de hand van verschillende teksten vooral laten horen hoe mooi het Latijn is en daarbij ingaan op de woordvolgorde en de verschillende klankeffecten. Als veelgevraagd spreker die bekend staat om zijn geanimeerde en interactieve voordrachten won hij in 2016 de Oikos Publieksprijs.

Drs. T.J.H. Krispijn

Uit teksten en afbeeldingen weten we tamelijk veel over de officiële muziek van het oude Mesopotamië maar van de populaire muziek veel minder. We zien op plaquettes en op beeldjes luit- en lierspelers, schaars geklede dames met handtrommels, naakte dwergen en apen: Een bont gezelschap. Veel van de muzikanten uit de wereld van de popmuziek behoren tot het “derde geslacht” d.w.z. LBHTI-gemeenschap. Aan de hand van afbeeldingen en teksten laat ik u kennis maken met de popmuziek in het oude Mesopotamië.

i.s.m. NKV

Aanmelden via Lieke Peeters (bastet7maal7@gmail.com)

R. Van der Iest
Rijksuniversiteit te Groningen

Hoe huwden de Babyloniërs en onder welke voorwaarden vonden deze huwelijken plaats? Om deze vraag te beantwoorden, zullen wij ons tijdens deze lezing niet alleen verdiepen in paragrafen uit de welbekende Codex Hammurabi, maar zullen wij ook documenten uit de praktijk behandelen. U kunt hierbij denken aan contracten en bonnetjes ter vastlegging en voorbereiding van het te voltrekken huwelijk. Op deze manier zullen we een goed beeld kunnen schetsen van hoe het huwelijk er ten tijde van de Oud-Babylonische periode uitzag, van verloving tot huwelijk en eventueel scheiden, en zullen we onder andere ontdekken hoe de Babyloniërs dachten over polygamie en het huwen van priesteressen.

Prof. Dr. Herman Teule
Emeritus hoogleraar Oosters christendom, KU Leuven

Tegen het eind van de 13^e eeuw brengt Rabban Sawma, een nestoriaanse monnik, in opdracht van de Mongoolse heerser Arghun een bezoek aan Europa om de mogelijkheden van een Europees-Mongoolse alliantie te onderzoeken. Doel van zo’n alliantie is de verovering van Syrië en Palestina. Het verslag van zijn reis is bewaard gebleven en geeft een inkijkje in de situatie van de Christenen na de verwoesting van Bagdad in 1258.

Dr. Christiaan Caspers
Classicus, kunsthistoricus en docent

Het is gebruikelijk, geheel conform de opvattingen van Cicero, om Herodotus aan het begin van de historiografische traditie te plaatsen, vóór Thucydides. Recentelijk is betoogd dat het best eens zou kunnen dat Herodotus de slotfase van de Peloponnesische Oorlog heeft meegemaakt en kennis had van Thucydides werk-in-wording en dat hij zijn Historiae heeft vormgegeven in reactie op sociale en politieke ontwikkelingen uit het laatste decennium van de 5e eeuw. Deze intrigerende hypothese stelt een aantal opmerkelijke passages uit de Historiae in een ander daglicht. Herodotus is dan niet langer de historiografische pionier, maar een vernieuwer.

Monique Arntz
PhD-kandidaat Cambridge University

Al in het vroegste stadium van het Nieuwe Steentijd (Neolithicum) in het Oude Nabije Oosten, zo’n 12.000 jaar geleden, vinden we in opgravingen kleine beeldjes van mensen en dieren gemaakt van klei en steen. Ook in latere tijden blijven dergelijke figurines in gebruik. In historische periodes kunnen we met zekerheid zeggen dat sommige van deze objecten goden en godinnen voorstelden. Naar analogie zijn voornamelijk de prehistorische vrouwelijke figurines vaak geïnterpreteerd als godinnen. Maar zijn al deze figurines wel godinnen? Hoe kunnen we zo’n claim onderbouwen? Kunnen we eenduidige interpretaties geven voor objecten die gemaakt en gebruikt zijn door compleet verschillende samenlevingen die door duizenden jaren en ontelbare generaties van elkaar gescheiden zijn?

In deze lezing zal de problematiek van dergelijke analogieën worden besproken, en de problemen bij het interpreteren van ‘betekenis’ in archeologische objecten. Deze problemen zijn zo mogelijk nog groter als men onderzoek doet naar prehistorische periodes, waarvan we vaak weinig weten over immateriële aspecten van het leven zoals geloof. Toch kunnen we veel zeggen over figurines door gedegen archeologisch onderzoek dat zich richt op de materiële aspecten: hoe ze zijn gemaakt, hoe ze zijn gebruikt en in welke contexten we ze terugvinden. Twee Neolithische sites zullen dienen als een voorbeeld van deze holistische manier van onderzoek naar figurines: Tell Sabi Abyad in Syrië en Çatalhöyük in Turkije.