Deze lezing is helaas geannuleerd.

Drs. T.J.H. Krispijn

Uit teksten en afbeeldingen weten we tamelijk veel over de officiële muziek van het oude Mesopotamië maar van de populaire muziek veel minder. We zien op plaquettes en op beeldjes luit- en lierspelers, schaars geklede dames met handtrommels, naakte dwergen en apen: Een bont gezelschap. Veel van de muzikanten uit de wereld van de popmuziek behoren tot het “derde geslacht” d.w.z. LBHTI-gemeenschap. Aan de hand van afbeeldingen en teksten laat ik u kennis maken met de popmuziek in het oude Mesopotamië.

Aanmelding via e-mail: eol.afdeling.amsterdam@gmail.com

Drs. Theo Krispijn
Gepensioneerd docent Sumerologie Universiteit Leiden

In de meeste handboeken over de geschiedenis van Mesopotamië en het spijkerschrift is te vinden dat de Sumeriërs de uitvinders van het spijkerschrift waren. De voortgaande studie van alleroudste documenten in spijkerschrift van het eind van het vierde millennium v. Chr. geeft stelt die aanname echter ter discussie. Wat weten we van de cultuur van de bewoners van Zuid-Mesopotamië van voor de komst van de Sumeriërs? Wat weten we van hun ‘Ubaid-‘ en ‘vroege Uruk-cultuur’ en welke taal of talen spraken zij? In deze lezing zal ik aan de hand van de archeologie en de studie van de vroegste spijkerschrift-documenten een antwoord op die vragen proberen te geven.

Dr. R. Strootman

We kennen Isis als godin van de landbouw, de wassende Nijl en de vruchtbaarheid. In de Hellenistische periode sloeg Isis aan het reizen. Isis werd een ’internationale’ godin, die door de Grieken en Romeinen werd vereerd. Isis veranderde van karakter, zij werd een veel machtiger godin dan zij in Egypte was. Van een cultus voor de gemeenschap werd de Isis-verering in de 3e eeuw v.C. een mysteriecultus. Zij was in staat om iemands Lot ten goede te keren.

Dr. A. van Hooff
Publicist en voormalig docent klassieke geschiedenis Universiteit Nijmegen

Beiden maakten hun opgang onder de tiran Domitianus. Martialis getuigt daarvan in zijn hielen likkende lofdichten op de keizer. Met een paar lofzangen op Traianus kon hij zijn reputatie niet meer redden. Van Plinius is geen werk uit de tijd van zijn weg naar de top onder Domitianus bewaard. In zijn lofrede en zijn brieven rekent hij pas achteraf af met de tiran, zonder medeplichtigheid te erkennen – heel anders dan Tacitus. De parallellen met de houdingen van Duitse intellectuelen na het naziregime zijn frappant.

Willemijn Waal (Universitair Docent Hettitologie Universiteit Leiden,  directeur van het NINO)

In 1275 v.Chr. vond in Syrië de beroemde Slag bij Kadesh plaats tussen de twee grootmachten Egypte en Hatti, het rijk van de Hettieten. Een kleine twintig jaar later sloten de Egyptische farao Ramses II en de Hettitische koning Hattusili III een verdrag, dat het oudste ons overgeleverde internationale vredesverdrag is. Naast dit verdrag zijn er uit deze periode ook brieven bewaard gebleven van deze twee koningen en hun echtgenotes, waarin onder meer huwelijksperikelen, vriendschappen en intriges worden besproken. De lezing zal aan de hand van deze bronnen de persoonlijke en diplomatieke contacten tussen de rijken belichten.

Mw. P.C.Meijerink-Hogenboom

Chapocrates kwam uit een familie van choachieten. De choachieten waren een soort voorlopers van onze begrafenisondernemers. Het verschil was wel dat in het oude Egypte het beroep van choachiet voorbehouden was aan bepaalde families. Je werd dus a.h.w. als choachiet geboren, je kon ook afstand doen van die roeping. Dat deed Chapocrates. Hij wou soldaat worden.

Dr. A. Notermans
Docente Griekse en Latijnse Taal en Cultuur

De buitenkant van Koninklijk Paleis op de Dam is overbekend, maar voor het interieur van dit gebouw geldt dit niet. Het Paleis is het grootste en meest prestigieuze gebouw uit de 17e eeuw; oorspronkelijk geen paleis, maar het  stadhuis van Amsterdam. Het gebouw van Jacob van Campen stond voor de rijkdom en macht van Amsterdam als mondiaal handelscentrum. Ook de beeldhouwwerken van Artus Quellinus en de schilderijen van Govert Flinck en Ferdinand Bol vertellen ditzelfde verhaal. Het gebouw is doorspekt met verwijzingen naar de klassieke Oudheid. In deze lezing gaan we op zoek naar deze klassieke elementen, hun oorspronkelijke verhaal en de betekenis die ze in hun nieuwe context hebben gekregen.

Thema: Klimaat en migratie in het oude Nabije Oosten

Het bestuur van Ex Oriente Lux nodigt u uit tot het bijwonen van de jaarvergadering 2022 op zaterdag 2 april 2022 van 11.00 – 16.15 uur in de Lokhorstkerk te Leiden.

Ochtendprogramma

(ALV alleen voor leden Ex Oriente Lux)

10:30 – 11:00 uur: inloop met koffie en thee
11:00 – 12:30 uur: Algemene Ledenvergadering
12:30 – 13:30 uur: eenvoudige lunch met broodjes

Middagprogramma (openbaar)

N.B.: Het middagprogramma zal ook online via Zoom te volgen zijn.

13:30 – 14:15 uur: Francis Ludlow (Dublin): ‘The disk of the sun looked like that of the moon’: Explosive volcanic eruptions as tests of environmental vulnerability and resilience in the Ancient Near East and Egypt?

Francis Ludlow is een specialist op het gebied van historische klimaatstudies. Hij heeft zich o.a. beziggehouden op de gevolgen van vulkaanerupties op het klimaat en de geschiedenis van Ptolemeïsch Egypte. Thans werkt hij met Rhonda Mcgovern aan een project over Babylonië in het eerste millennium v. Chr. mede op basis van de informatie over het weer in de Babylonische astronomische dagboeken. In zijn lezing zal hij diverse casestudies behandelen van gevolgen van vulkaanerupties voor het klimaat en migratie.  Het uittreksel van zijn lezing over klimaat en migratie in het oude Nabije Oosten zal t.z.t. op de website verschijnen en in het convocaat. De lezing is in het Engels.

14:20 – 15:05 uur: Bleda Düring (Leiden): Het einde van de Late Bronstijd: migratie door klimaatverandering?

Bleda Düring is archeoloog van het oude Nabije Oosten te Leiden. Hij zal spreken over de crisis van de Late Bronstijd (1600-1200 v.Chr.). Rond 1200 v. Chr. verkeerden grote staten in crisis: Egypte verloor zijn bezittingen in Azië, het Hethitische rijk en het Myceense rijk gingen ten onder, Assyrië en Babylonië werden gereduceerd tot kleine staten. Er was sprake van omvangrijke migratie: de zgn. ‘Zeevolken’ bedreigden Egypte en de Levant, Arameeërs en Chaldeeën infiltreerden in Mesopotamië. Had dit te maken met klimaatveranderingen (droogte?) of zijn er andere oorzaken aan te wijzen?

15:05 – 15:30 uur: PAUZE (koffie / thee)

15:30 – 16:15 uur: Nicky van de Beek (Mainz): ‘De woestijn was door het land’: Landschap en klimaat in het Oude Egypte

Nicky van de Beek heeft egyptologie, archeologie en digital humanities gestudeerd in Leiden. Ze is thans werkzaam als promovenda in Mainz, waar zij afbeeldingen van landschappen in graven uit het Oude tot het Nieuwe Rijk bestudeert. Zij vergelijkt archeologische data met wat Egyptische bronnen ons zeggen over het klimaat en (interne) migratie.

Kosten

Leden voor de hele dag: €35,00 (inclusief koffie, lunch, thee)
Leden alleen de middag: €25,00 (inclusief koffie / thee)
Niet-leden middagsessie: €30,00 (inclusief koffie / thee)
Scholieren / studenten t/m 24 jaar: €15,00 (inclusief koffie / thee)
Online middagsessie: gratis

Opgave

Leden kunnen zich opgeven door overmaking van één van deze bedragen, vermenigvuldigd met het aantal personen waarmee u denkt te komen, op rekening NL82 INGB 0000 229501 t.n.v. Ex Oriente Lux te Leiden, onder vermelding van “Studiedag 2022 Leiden”. Uw storting dient uiterlijk op 21 maart 2022 in ons bezit te zijn. Alleen uw storting geldt als aanmelding! Opgave via website of e-mail is voor leden niet nodig.

Niet-leden dienen zich naast storting van het bedrag per e-mail aan te melden met vermelding van hun volledige naam en adres met, indien van toepassing, vermelding van status: scholier/student + naam van (hoge)school of universiteit. U kunt zich ook via de website aanmelden. Ook voor niet-leden geldt alleen de storting van het bedrag als aanmelding!

Locatie

Lokhorstkerk, Pieterskerkstraat 1, 2311 SV Leiden
De kerk is ca. 15 min. lopen vanaf Centraal Station Leiden.

Dichtstbijzijnde parkeergarage: Parkeergarage Breestraat, Kaardesteeg 11, 2311 KN Leiden (7 minuten lopen).

Drs. MA. C. van der Brugge
Assyriologe

De werken van Homerus, Ilias en Odyssee, zien we vaak als spannende vertellingen, maar voor wetenschappers zijn ze ook een bron van informatie over de wereld van toen. Steeds meer blijkt dat de verhalen zijn gesitueerd tegen een historische achtergrond. Ofschoon de Feniciërs in beide boeken een kleine rol spelen, is ook over hun geschiedenis het een en ander te vinden, vooral in de Odyssee. In deze lezing wordt de wereld van dit zeevarende volk en die van de Griekse verhalen dichter bij elkaar gebracht door een historische betekenis te geven aan enkele passages uit de verhalen van Menelaos, met name aan de informatie die de bedrogen echtgenoot van de schone Helena ons geeft over zijn thuisreis vanuit Troje, zijn rijkdom en zijn ontmoeting met de Fenicische koning Phaidimos.

Karel Innemee (Gastonderzoeker bij de opleiding Geschiedenis, Universiteit van Amsterdam)

De derde Nijlacataract in Soedanees Nubië is sinds vele eeuwen een natuurlijke grens in het landschap. Het weerbarstige rotslandschap was de grens tussen provincies van het Meroïtische Rijk, daarna tussen de christelijke koninkrijken van Makuria en Nobadia, en tot op de huidige dag worden ten noorden en ten zuiden verschillende dialecten van het Nubisch gesproken. Precies op deze grens zijn door de eeuwen heen graffiti en rotstekeningen aangebracht, waarvan de betekenis onduidelijk is. Rond één van deze tekeningen, een afbeelding van een koninklijke of aristocratische Meroïtische figuur, niet ver van het dorp Miseeda, is op een bepaald moment een kerkje gebouwd, mogelijk in de 10e eeuw. In november-december 2021 gaat een groep archeologen, waarvan de spreker deel uitmaakt, beginnen met opgraving en conservering van de resten van dit kerkje. De lezing zal dus een eerste rapportage zijn van de resultaten, die mogelijk aanwijzingen bevatten waarom een kerkje werd gebouwd rond een veel oudere rotstekening en wat de connectie is met het grensgebied waarin het staat.

Aanmelding via e-mail:
eol.afdeling.amsterdam@gmail.com

Dr. Rolf Strootman
Docent Oude Geschiedenis, Universiteit Utrecht

In de Oudheid was de verfstof purper kostbaarder dan goud. Dat had te maken met de ingewikkelde productie ervan, maar ook met het feit dat purpergeverfde textiel geassocieerd werd met het koningschap en, vooral in Griekenland en Judea, met religieuze eredienst. De kostbaarste variant, die mogelijk violetblauw of juist dieprood van kleur was (we weten dat niet precies), werd ontwikkeld in de stad Tyrus en stond bekend als ‘koninklijk purper’. Het verven met deze dure kleurstof was een pan-Mediterraan verschijnsel.

Purper werd gewonnen uit schelpdieren van de murex-soort, een vleesetende roofslak die van de zeebodem werd opgedoken en vervolgens ontschelpt en in een ingewikkeld en langdurig proces ingekookt om er kleurstof aan te onttrekken. Voor een enkele druppel purper waren honderden van deze schelpdieren nodig; bergen van weggeworpen schelpresten langs de kust van Libanon – het voornaamste centrum van de purperproductie in de Oudheid was, de naam zegt het eigenlijk al, Phoenicië – getuigen daar nu nog van. Vanwege de kwalijke geuren en dampen moet de purperindustrie een zeer ongezonde aangelegenheid zijn geweest; ook kleding gekleurd met deze verfstof zal flink gestonken hebben.

In deze lezing gaan we in op de manier waarop purper geproduceerd werd – op basis van antieke beschrijvingen van het productieproces in het werk van onder anderen Plinius, en moderne pogingen dat productieproces in het laboratorium na te bootsen. Hoe kreeg men de schelpen aan de oppervlakte? Hoe werkte het proces van koken? Welke kleurvarianten bestonden er en hoe werden die verkregen? En wat is de achtergrond van de monarchale en religieuze connotaties die purper al in het tweede millennium v.C. lijkt te hebben gehad?

Aanmelding via e-mail:
eol.afdeling.amsterdam@gmail.com

Dr. Marike van Aerde
Archeoloog (Mediterraan & Antieke Zijderoutes) en universitair docent te Leiden

De Griekse migraties naar en langdurige handelscontacten met Gandhara, een gebied in het huidige Pakistan en Noord-India, van ca. 100 v. Chr. tot 200 n. Chr. fascineren onderzoekers al sinds lange tijd. De nadruk in deze fascinatie ligt vooral op de Griekse cultuur in deze regio. Recent onderzoek én nieuwe vondsten tonen echter aan dat de Grieken in Gandhara deel uitmaakten van een veel breder en cultureel divers uitwisselingsproces dan lang werd gedacht. In deze deze lezing komen concrete voorbeelden langs uit mijn eigen archeologisch onderzoeksproject, maar ook aan de hand van antieke teksten. Zo hoop ik u mee te nemen naar dit bruisend kruispunt van antieke culturen aan de Indus.