Lezingen

Prof. dr. Bert van der Spek
Emeritus hoogleraar Oude geschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam

Alexander de Grote trok eind oktober 331 v.Chr. de grote stad Babylon binnen nadat hij op 1 oktober de laatste koning van het Perzische rijk, Darius III, definitief had verslagen bij Gaugamela in Noord-Irak. Babylon was op dat moment één van de grootste steden van de wereld, de grote stad die Nebukadnessar gebouwd had. Alexander bleef er 40 dagen voordat hij zijn tocht voortzette. Een kleine acht jaar later keerde hij er terug en stierf. Alexander wilde van Babylon zijn residentie maken. Er kwam weinig van terecht. Na enkele weken in Babylon werd Alexander ziek en stierf hij op 11 juni 323 v.Chr. Onze kennis over Alexander de Grote berust hoofdzakelijk op Griekse en Latijnse geschiedwerken die honderden jaren na de dood van Alexander de Grote zijn opgeschreven. We hebben echter ook enkele Babylonische teksten in spijkerschrift over Alexander uit de tijd zelf. Daaronder vallen kronieken, astronomische dagboeken (met daarin historische notities), een ‘profetische’ tekst over de komst van de Grieken (vergelijkbaar met de voorspellingen in het Bijbelboek Daniël 11) en administratieve teksten. Astronomische dagboeken vertellen ons over de slag bij Gaugamela, Alexanders intocht en zijn dood. In de lezing worden de teksten besproken en krijgt u een indruk van de stad.

Dr. Wantje Fritschy
Egyptoloog (voorheen Bijzonder Hoogleraar ‘Geschiedenis van de overheidsfinanciën’ en sociaal-economisch historica aan de VU)

De zogenaamde piramideteksten vormen het oudst bestaande corpus van religieuze teksten ter wereld. De binnenmuren van ruimtes in een aantal piramides van farao’s uit de vijfde en zesde dynastie uit de jaren tussen ongeveer 2350 en 2200 v.Chr. zijn er van onder tot boven mee bedekt. Elementen eruit bleven tot aan het einde van de Egyptische geschiedenis op sarcofagen en andere voorwerpen, en in zogenaamde ‘Dodenboek’-teksten, terugkeren. Ze bestaan uit in totaal ongeveer 900 ‘spreuken’, niet alleen offerformules en bezwerende teksten, maar ook veel ‘kosmografische’ verwijzingen. Vele ervan worden als moeilijk te interpreteren ervaren. Er verschijnt nog steeds nieuwe literatuur waarin wordt geprobeerd om tot een beter begrip van de piramideteksten te komen.

Seth was gedurende de hele oud-Egyptische geschiedenis een van de meest intrigerende goden uit het Egyptische pantheon. Beruchte moordenaar van de mythische oudste koning van Egypte, de god Osiris, maar ook, als verdrijver van de gevaarlijke slang Apophis, de beschermer van de zonnegod Re tijdens diens nachtelijke reizen. Vijand van de god Horus, de zoon van Osiris, maar ook: diens onmisbare partner in de ondersteuning van het Egyptische koningschap. Een god geliefd door buitenlanders en daardoor later vaak gezien als een ‘gehate vreemdeling’, maar ook: de god naar wie de namen van de farao’s Seti I en II verwijzen, de zonen van Ramses I en II.

Niet alleen bevatten al de piramideteksten een honderdvijftigtal verwijzingen naar de god Seth, hij komt zelfs in enkele losse inscripties van vóór de piramidentijd al voor. In deze lezing zal de vraag centraal staan wat het combineren van alle informatie ons kan leren over visies op het koningschap en op de dood van de koning in de vroegste historische periodes van het oude Egypte.

Drs. Elsbeth Rooker
Egyptoloog/specialist antieke godsdiensten, Doornenburg

Osiris kan in strikte zin geen vegetatiegod worden genoemd, maar hij wordt wel geassocieerd met de vruchtbaarheid, de overstroming van de Nijl en de cyclus van de gewassen. De associatie met de vegetatie krijgt in de loop van de Egyptische geschiedenis langzaamaan steeds meer gewicht. In deze lezing kijken we naar wat die mystieke vruchtbaarheid van Osiris nu eigenlijk inhoudt en ook hoe allerlei landbouwprocessen en zelfs de oogst mogelijk met het lijden van Osiris worden verbonden. Hierbij is ook aandacht voor graanmummies, het zogenoemde Osirisbed en voor het Koiak-festival.