Lezingen

Dr. Nico Staring
Docent Egyptische archeologie, Universiteit Leiden, wetenschappelijk medewerker, Rijksmuseum van Oudheden, Leiden

De Egyptische koningen van het Nieuwe Rijk onderhielden intensief contact met heersers en vazallen elders in het Midden-Oosten. De zogenaamde Amarna-brieven uit de 14e eeuw v.Chr. geven ons een bijzonder gedetailleerd beeld van de diplomatie contacten. De brieven van en naar Egypte werden geschreven in het Akkadisch (Babylonisch), de lingua franca van de interculturele correspondentie tijdens de Late Bronstijd. Die brieven noemen ook de koninklijke boodschappers die naar verschillende paleizen worden gestuurd – vaak samen met kostbare geschenken. In een enkel geval wordt genoemd dat die boodschappers vergezeld werden door een tolk – een beroep waarover we relatief weinig weten. Een grafreliëf in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden toont de unieke scène van een tolk aan het hof van Toetanchamon. Een recente ontdekking in de begraafplaats Sakkara bij het oude Memphis werpt mogelijk nieuw licht op het onderwerp. Een opgraving van de Egyptische oudheidkundige dienst stuitte er op de grafkapel van een ambtenaar uit de tijd van Toetanchamon. De grafeigenaar met de niet-Egyptische naam Pakana was een “tolk van de taal van Sangar (= Babylonië)”. Wat betekent deze volstrekt unieke titel? En wat kunnen we zeggen over de culturele achtergrond van Pakana? Deze lezing presenteert de archeologische vondst en bespreekt de rol van tolk aan het Egyptische hof en in de interculturele diplomatie.

Aanmelden voor deze lezing kan hier: aanmelden lezing.

Dr. Ayhan Aksu
Postdoc Faculteit Religie, Cultuur en Maatschappij, Rijksuniversiteit Groningen

De Nabateeërs waren een vroeg Arabisch volk dat vooral bekend is geworden vanwege Petra, de beroemde in rotsen uitgehouwen stad in het huidige Jordanië. In de oudheid leefden Nabateeërs en Joden naast elkaar in de Levant, maar over de contacten tussen deze groepen was lange tijd slechts weinig bekend. De ontdekking van de Dode Zee-rollen kan ons hierbij helpen. In de twintigste eeuw zijn in de grotten van Nahal Hever verschillende papyri gevonden die behoren tot het archief van Babatha, een Joodse vrouw die in de vroege tweede eeuw na Christus rond de Dode Zee leefde. Dit archief bevat verschillende fascinerende documenten die laten zien hoe Joodse en Nabatese individuen en gemeenschappen nauwe banden konden onderhouden.

Aanmelden voor deze lezing kan hier: aanmelden lezing.

Prof. dr. Caroline Waerzeggers
Hoogleraar Assyriologie, Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Leiden

Één van de bekendste kleitabletten uit Mesopotamië is de zogenaamde Babylonische mappa mundi, of, de Babylonische wereldkaart. Hoewel we niet precies weten wanneer dit kleitablet gemaakt werd, gaat men doorgaans uit van een datum ergens in de 7e eeuw v. Chr., toen Babylon onder heerschappij van de Assyriërs stond. Op het tablet is de oudste (bewaard gebleven) wereldkaart getekend. We zien de cirkel van de wereldzee met daarin de aardschijf, de Eufraat, Babylon, een kanaal, allerlei steden en streken, en, achter de wereldzee gelegen mythische regio’s of misschien wel bergpieken. De kaart is voorzien van labels en één of meerdere teksten in spijkerschrift met een onduidelijke relatie tot de kaart. Ondanks de aandacht die de mappa mundi van Assyriologen en historici heeft gekregen, blijft zij een groot enigma. Wie maakte deze kaart, wanneer, waarom en voor wie? En hoe uniek is deze tekening? In deze lezing proberen we te begrijpen welke geografische en mythische informatie er op de kaart staat, hoe de tekening zich verhoudt tot het bredere fenomeen van tekenkunst op spijkerschrifttabletten, en of we meer kunnen zeggen over de tijd waarin de kaart waarschijnlijk tot stand kwam.

Aanmelden voor deze lezing kan hier: aanmelden lezing.

Prof. dr. Marjo Korpel
Hoogleraar Oude Testament, Protestantse Theologische Universiteit

Tatoeages lijken de nieuwe sieraden van nu te zijn geworden. Toch roepen ze ook verzet op. Zo kunnen bedrijven bezwaar maken tegen medewerkers met tatoeages. Ook de Bijbel is negatief ten aanzien van tatoeages, en lijkt zelfs verboden tegen tatoeages te bevatten (boek Leviticus). In deze lezing bekijken we de teksten uit de Hebreeuwse Bijbel die verband houden met tatoeages, en onderzoeken we de vraag waar de verboden mee te maken kunnen hebben. Omdat verboden in de Hebreeuwse Bijbel vaak ook verband houden met afwijzing van gebruiken bij omringende volkeren, wordt ook het gebruik van tatoeages in het oude Nabije Oosten bekeken. Wat waren tatoeages in die tijd, waarvoor werden ze gebruikt? En hoe kan het gebruik elders in de oudoosterse wereld geleid hebben tot die strenge verboden in de Hebreeuwse Bijbel?

Aanmelden voor de lezing kan hier: aanmelden lezing.

Daan Nijssen MA
Schrijver en oudheidwetenschapper

Tussen 745 en 705 v.Chr. transformeerde Assyrië van een hegemoniale grootmacht tot een expansionistisch wereldrijk. Deze omslag kwam vermoedelijk voort uit een structurele crisis en wordt vaak gepresenteerd als het begin van de bloeiperiode van het Assyrische Rijk. In deze lezing wordt echter betoogd dat deze beleidsverandering niet alleen voortkwam uit een structurele crisis, maar die crisis op de lange termijn ook verdiept heeft. De radicale hervormingen onder Tiglath-Pileser III en zijn opvolgers – militair, bestuurlijk en ideologisch – hielden het rijk tijdelijk bijeen, maar vergrootten tegelijkertijd de interne spanningen en externe afhankelijkheden. Door deze periode niet als bloeitijd, maar als keerpunt richting ondergang te beschouwen, ontstaan nieuwe inzichten in de aard en kwetsbaarheid van Assyrische macht.

Aanmelden voor deze lezing kan hier: aanmelden lezing.