Dr. Marjo Korpel
Universitair Hoofddocent Oude Testament, Protestantse Theologische Universiteit, vestiging Groningen
Tatoeages lijken de nieuwe sieraden van nu te zijn geworden. Toch roepen ze ook verzet op. Zo kunnen bedrijven bezwaar maken tegen medewerkers met tatoeages. Ook de Bijbel is negatief ten aanzien van tatoeages, en lijkt zelfs verboden tegen tatoeages te bevatten (boek Leviticus).
In deze lezing bekijken we de teksten uit de Hebreeuwse Bijbel die verband houden met tatoeages, en onderzoeken we de vraag waar de verboden mee te maken kunnen hebben. Omdat verboden in de Hebreeuwse Bijbel vaak ook verband houden met afwijzing van gebruiken bij omringende volkeren, wordt ook het gebruik van tatoeages in het oude Nabije Oosten bekeken. Wat waren tatoeages in die tijd, waarvoor werden ze gebruikt? En hoe kan het gebruik elders in de oudoosterse wereld geleid hebben tot die strenge verboden in de Hebreeuwse Bijbel?
Dr. Monique Arntz
Archeoloog (Leiden)
Al in het vroegste stadium van het Nieuwe Steentijd (Neolithicum) in het Oude Nabije Oosten, zo’n 12.000 jaar geleden, vinden we in opgravingen kleine beeldjes van mensen en dieren gemaakt van klei en steen. Ook in latere tijden blijven dergelijke figurines in gebruik. In de historische periodes kunnen we met zekerheid zeggen dat sommige van deze objecten goden en godinnen voorstelden. Naar analogie zijn voornamelijk de prehistorische vrouwelijke figurines vaak geïnterpreteerd als godinnen. Zelfs de vroegste figurines uit de Oude Steentijd in Europa, denk aan de beroemde Venus van Willendorf, zijn als onderdeel gezien van een ‘moedergodin’-cultus die schijnbaar universeel aanwezig was in het verleden. Maar zijn al deze figurines wel godinnen? Hoe kunnen we zo’n claim onderbouwen? Kunnen we überhaupt eenduidige interpretaties geven voor objecten die gemaakt en gebruikt zijn door compleet verschillende samenlevingen die door duizenden jaren en ontelbare generaties van elkaar gescheiden zijn?
In deze lezing zal de problematiek van dergelijke analogieën worden besproken, alsmede de problemen waar men tegenaan loopt bij het interpreteren van ‘betekenis’ in archeologische objecten. Deze problemen zijn zo mogelijk nog groter als men onderzoek doet naar prehistorische periodes, waarvan we vaak weinig weten over immateriële aspecten van het leven zoals bijvoorbeeld geloof. Toch kunnen we veel zeggen over figurines door gedegen archeologisch onderzoek dat zich richt op de materiële aspecten van figurines: hoe ze zijn gemaakt, hoe ze zijn gebruikt en in welke contexten we ze terugvinden. Twee Neolithische sites zullen dienen als een voorbeeld van deze holistische manier van onderzoek naar figurines: Tell Sabi Abyad in Syrië en Çatalhöyük in Turkije.
Prof. dr. Caroline Waerzeggers
Hoogleraar Assyriologie, Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Leiden
Assurbanipal, koning van Assyrië (midden zevende eeuw v. Chr.), was de eerste maar zeker niet laatste vorst uit de geschiedenis die opdracht gaf om alle kennis op één plek samen te brengen. De beroemde bibliotheek van Ninive is één van de meest opzienbarende ontdekkingen uit Mesopotamië. Maar waar kwam Assurbanipals verzamelzucht vandaan? Hoe zag zijn ‘bibliotheek’ eruit? En wat wou hij met dit project bereiken? Om de bibliotheek van Ninive goed te begrijpen zal ik kijken naar de totstandkoming van deze legendarische collectie onder Assurbanipal, maar ook nagaan hoe deze koninklijke bibliotheek past in de bredere cultuur van verzamelen en archiveren in het Nabije Oosten.
Prof. Dr. Olaf Kaper
Hoogleraar Egyptologie, Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Leiden
Ex Oriente Lux gaat vanaf heden korte landelijke online lezingen organiseren rondom recent onderzoek.
Voor de eerste editie hebben we Olaf Kaper, hoogleraar Egyptologie bereid gevonden om te praten over zijn veldwerk in de oude havenstad Berenike aan de Rode Zee.
De resultaten van de opgravingen in Berenike zijn zonder meer spectaculair te noemen. Zo is er een Buddha standbeeld gevonden in de tempel van de godin Isis, zijn er hiërogliefenteksten gedateerd naar de Romeinse keizers en zelfs een stèle van de welbekende Cleopatra VII.
Deelname is gratis, de link staat hieronder.
Zoom-link: https://us05web.zoom.us/j/85197196468?pwd=E8bZvNc7eopIBaWo3EseSaf24f7beS.1
Meeting ID: 851 9719 6468
Passcode: sZa3Rm
Drs. Toon Sykora (conservator RMO Leiden) & drs. Anneleen Stienaers (docent Hogeschool Utrecht)
Wat is het oudste muziekstuk dat u zich kan inbeelden? Een werk van Bach? Voor de kenner misschien een Gregoriaanse psalm? Hoewel de westerse muziekgeschiedenis traditioneel begint bij de Middeleeuwen, heeft ze haar wortels in een veel oudere traditie. Die kunnen we enkel achterhalen door een duik te nemen in de fragmentarische resten van de muziekarcheologie.
Tijdens deze lezing wordt u meegevoerd van de mysterieuze klanken aan het hof van de Egyptische farao en de Mesopotamische vorst tot aan het klankenspel in het Klassieke Griekenland. Tot slot worden een aantal gereconstrueerde partituren kort muzikaal geïllustreerd.
Deze lezing wordt georganiseerd in samenwerking met het Nederlands Klassiek Verbond.
Aanmelden
Aanmelden is niet vereist, maar stellen we wel op prijs. Aanmelden kan door een mail te sturen naar eol.afdeling.amsterdam@gmail.com.
Informatie afbeelding
Detail van The Standard of Ur; © The Trustees of the British Museum.
Bron: https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1928-1010-3.
Dr. Ben Haring
Universitair hoofddocent Egyptologie, Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Leiden
Praktische informatie
De NINO/EOL-voorjaarslezing is een hybride lezing. Kom naar het Rijksmuseum van Oudheden (Leemanszaal) en drink na afloop samen met ons een drankje. Of volg de lezing online via livestream. Er wordt geen opname gemaakt; het is niet mogelijk de lezing later terug te kijken. De aanmeldlink voor het fysiek bijwonen van de lezing volgt nog. U kunt zich via deze link aanmelden voor de livestream.
Drs. Audrey Crabbé
Paleopathologie is de studie van gezondheid, ziekte en verwondingen in oude dierenpopulaties door de analyse van pathologieën zichtbaar op dierlijk bot en andere bewaarde weefsels. Ondanks dat paleopathologie in de zoöarcheologie gezien wordt als een niche discipline waar weinig onderzoekers kennis van hebben, kunnen pathologische botten gevonden worden in diachronisch en regionaal gevarieerde archeologische vindplaatsen. Pathologieën geven een inkijk in levensverhalen van dieren en kunnen direct bewijs bieden voor de interacties tussen mens en dier in het verleden. Zo kan er afgeleid worden hoe dieren werden gehouden, gevoed en behandeld. Paleopathologie kan ook belangrijke inzichten geven over bredere socio-economische structuren, zoals het gebruik van werkdieren in landbouw en voor het transport van goederen en materialen.
De spreker zal naast een inleiding van dierlijke paleopathologie, haar promotieonderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen toelichten. Dit focust op het bestuderen van botten van de onderste ledematen van runderen van verschillende sites in Brons- en IJzertijd Turkije. Hierbij kijkt ze naar pathologieën zichtbaar op de runderbotten die gelinkt kunnen worden aan landbouwactiviteiten. Dit wordt dan gecorreleerd samen met belangrijke politiek-economische ontwikkelingen in deze periode, zoals de opkomst van het machtige Hettitische Rijk.
NB: Gelieve aan te melden voor deze lezing via eol.zutphen@gmail.com, dan ontvangt u t.z.t. het adres.
Prof. dr. Caroline Waerzeggers
Hoogleraar Assyriologie, Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Leiden
Assurbanipal, koning van Assyrië (midden zevende eeuw v. Chr.), was de eerste maar zeker niet laatste vorst uit de geschiedenis die opdracht gaf om alle kennis op één plek samen te brengen. De beroemde bibliotheek van Ninive is één van de meest opzienbarende ontdekkingen uit Mesopotamië. Maar waar kwam Assurbanipals verzamelzucht vandaan? Hoe zag zijn ‘bibliotheek’ eruit? En wat wou hij met dit project bereiken? Om de bibliotheek van Ninive goed te begrijpen zal ik kijken naar de totstandkoming van deze legendarische collectie onder Assurbanipal, maar ook nagaan hoe deze koninklijke bibliotheek past in de bredere cultuur van verzamelen en archiveren in het Nabije Oosten.