Remonstrantse kerk
Cornelis de Wittstraat 28
ingang zijdeur
Drs. Bernt Kerremans
“Voetbal is een spel voor 22 mensen die achter een bal aanrennen, en één scheidsrechter die een hoop fouten maakt, en op het eind winnen de Duitsers.”
Deze woorden werden ooit gesproken door Gary Lineker, oud profvoetballer en thans BBC-presentator. En toegegeven, vaak als Engelsen tegen Duitse ploegen spelen gaat het mis. Engelsen lijken haast wel een trauma met zich mee te dragen dat hen verlamt iedere keer als ze het tegen Duitsers moeten opnemen.
Ook de Romeinen hadden zo’n angstgegner die hen regelmatig nederlagen toebracht: de Germanen. De Romeinse geschiedschrijver Sallustius schreef ooit dat de hele wereld zou buigen voor de Romeinse dapperheid, maar “als het om strijd tegen de Galliërs ging was het puur een kwestie van overleven, niet van roem en eer.” Sallustius bedoelde met deze Galliërs de Cimbri en Teutones, twee Germaanse stammen die Rome aan het eind van de eerste eeuw v.C. maar liefst vijf maal op het slagveld in het stof hadden doen bijten. Het was uiteindelijk de beroemde generaal Caius Marius die het barbaarse gevaar wist te bezweren, maar de Furor Teutonicus, de Teutoonse razernij, was een thema dat tot in de late oudheid bleef rondspoken in het Romeinse collectieve geheugen. In het antieke bronnenmateriaal vinden we zelfs reflecties van een collectief trauma.
In deze lezing, die is ingebed in recente inzichten met betrekking tot collective memory en collective trauma, zal worden ingegaan op de vraag of de Cimbri en Teutones werkelijk zulke machtige en gevreesde tegenstanders waren en of zij het inderdaad op Italië en Rome hadden voorzien – zoals sommige antieke schrijvers beweren. Het antwoord hierop ligt besloten in de manier waarop in de Romeinse samenleving collectieve herinneringen werden geconstrueerd en de manier waarop dit proces lijkt te zijn gemanipuleerd door Romeinse generaals met een dubbele agenda – C. Marius en Q. Lutatius Catulus. Het is een eyeopener voor de tijd waarin wij zelf leven, waarin politici en anderen steeds gemakkelijker en ongenuanceerder met het verleden aan de haal gaan.